قانون جدید مهریه چیست و در چه شرایطی مهریه به زن تعلق نمی گیرد

پیشگفتار

با انعقاد عقد، ازدواج حقوقی برای زن و شوهر ایجاد می‌شود، مهریه از جمله حقوق مالی زن است که پرداخت آن بر عهده شوهر می‌باشد، جمله ی معروف در خصوص مهریه را شاید بارها شنیده باشیم؛ که مهریه را چه کسی داده و چه کسی گرفته است و لازم نیست در این مورد حساسیت نشان دهیم. اما در طی سالهای اخیر با افزایش نرخ طلاق و درخواست مهریه از جانب زن این مسئله بسیار پر رنگ تر شده است، طوری که شاید عده‌ای از مردان با شنیدن لغت مهریه دچار تردید شوند و بگویند: دلیل عدم ازدواج ما تعیین مهریه سنگین و مطالبه مهریه از جانب زن می‌باشد. هدف از نوشتن این مقاله ارائه اطلاعات کامل در خصوص مهریه به شما عزیزان است. این که مهریه و انواع آن چیست؟ شرایط پرداخت مهریه چگونه است و آیا مردان می توانند مهریه همسر خود را نپردازند؟ مراحل به اجرا گذاشتن مهریه چه است؟ مدارک لازم برای به اجرا گذاشتن مهریه چه می باشد؟ راه های طلاق دادن زن بدون مهریه چه می باشد؟  در ادامه به این سولات پاسخ خواهیم داد.

 

برای انتخاب وکیل حقوقی متخصص و دریافت مشاوره حقوقی در این حوزه از طریق لینک های زیر اقدام نمایید:

انواع مهریه

مهر یا صداق مالی است که زن بر اثر عقد نکاح مالک آن می‌شود. مهریه به انواع مهرالمسمی، مهرالمثل، مهرالمتعه تقسیم می‌شود، که در ادامه به توضیح هر یک خواهیم پرداخت:

مهرالمسمی

مهریه معین شده زن در زمان ازدواج که توسط طرفین یا شخص ثالث تعیین می شود را مهرالمسمی می گویند.

مهرالمثل

اگر در هنگام انعقاد عقد نکاح مهریه زن تعیین نشده باشد و قبل از تعیین مهریه نزدیکی صورت بگیرد، مهرالمثل به زن تعلق خواهد گرفت. مهرالمثل با توجه به شرایط و خصوصیات زن مثل تحصیلات، شغل، سن و وضعیت خانوادگی او مناسب با شان ایشان با توجه به صداق زنان مشابه برای زن  تعیین خواهد شد.

مهرالمتعه

اگر در عقد نکاح دائم مهریه تعیین نشده باشد و قبل از نزدیکی، زوجین تصمیم بر جدایی بگیرند زن مستحق دریافت مهرالمتعه خواهد بود. اما در تعیین مهرالمتعه شرایط و توانایی مالی شوهر در نظر گرفته می شود.

همچنین از نظر مطالبه؛ مهریه به دو دسته عندالمطالبه و عندالاستطاعه تقسیم می شود که بر اساس آن زن می تواند مهر یا صداق خود را مطالبه نماید.

مهریه عندالمطالبه

اگر در عقدنامه مهریه به عنوان عندالمطالبه ثبت شده باشد از زمان عقد نکاح پرداخت آن بر عهده شوهر می‌باشد و هر زمان که زن مطالبه نماید باید به وی پرداخت گردد. البته باید گفت که پرداخت مهریه فراز و نشیب‌های خود را دارد و مرد می‌تواند اعسار مهریه خود را در دادگاه ثابت نماید و به صورت اقساط مهریه را به زن پرداخت کند البته این امر در صورتی امکان پذیر است که شوهر غیر از مستثنیات دین مال دیگری نداشته باشد. 

مهریه عندالاستطاعه

در مهریه عندالاستطاعه شرایط متفاوت است، مهریه به هر میزانی با توافق زوجین می تواند در عقدنامه ثبت شود اما در هنگام مطالبه مهر یا صداق از سوی زن، مرد باید استطاعت یعنی توانایی پرداخت داشته باشد در غیر این صورت زن نمی‌تواند شوهر را برای پرداخت مهر تحت فشار قرار دهد.

قانون مهریه 110 سکه

ماده 22 قانون حمایت از خانواده، برای برخی از افراد این تصور را ایجاد کرده است که تعیین مهریه بیش از 110 سکه مجاز نمی‌باشد و زن نمی‌تواند شوهرش را ملزم به پرداخت بیش از این مقدار نماید. اما باید بدانیم که تعیین مهریه بیش از 110 سکه قانونی است لکن برای شوهر حکم زندان نخواهد داشت و اگر دارائی مرد بیش از این مقدار باشد، زن این حق را دارد که همه مهریه خود را از اموال مرد وصول نماید.

تعدیل مهریه چیست

همان طور که در مقدمه اشاره شد، بنابر قانون، زن بعد از عقد نکاح مالک تمام مهر خود می‌شود و هر زمانی که تمایل داشته باشد می‌تواند مهریه خود را مطالبه نماید. زمانی که زن تقاضای مهر می کند  و نسبت به آن رای صادر می شود مرد می تواند دعوی تقسیط مطرح نماید و مهریه را با شرایط مندرج در قانون و با معرفی شهود به صورت اقساط پرداخت کند و پس از قبول اعسار مرد و پرداخت چندین قسط توسط وی با توجه به تورم اقتصادی می تواند تقاضای تعدیل(کاهش) اقساط مهریه را بنماید که در این حالت دادگاه شرایط مرد را مورد بررسی قرار می‌ دهد و در صورت اثبات تورم اقتصادی و عدم توانایی ایشان بر پرداخت اقساط، تقاضای تعدیل یا کاهش اقساط مهریه را قبول می کند.

البته باید در نظر داشت که زن نیز می تواند تقاضای تعدیل(افزایش) اقساط مهریه را نیز بنماید. باتوجه به این موارد شرایط عدم پرداخت مهریه به هیچ عنوان وجود ندارد و مرد باید با درخواست زن حق ایشان را بپردازد، حتی مهریه در نوع عندالاستطاعه نیز به معنای عدم پرداخت مهریه نیست،  بلکه هر زمانی که مرد توانایی مالی پیدا کند باید مهریه زن را پرداخت نماید.

حق حبس مهریه

حق حبس به معنی مطالبه مهریه از جانب زن قبل از عمل نزدیکی می‌باشد، به این معنی که زن از تمکین خاص نسبت به مرد تا زمان دریافت مهریه خودداری می‌کند البته در این حالت مهریه زن باید حال باشد. در این صورت مرد باید تمام مهر زن را پرداخت نماید و در این حالت حتی زن ناشزه محسوب نشده و نفقه نیز به وی تعلق می‌گیرد اما این موضوع در صورتی پذیرفته خواهد شد که زن تمکین خاص (عمل نزدیکی با مرد) نکرده باشد، بنابراین اگر تمکین صورت بگیرد حق حبس از بین رفته و این شرایط برای زن وجود نخواهد داشت.

مراحل به اجرا گذاشتن مهریه

در سال 1399 در اکثر استان ها و شهرستان ها می بایست ابتدا جهت مطالبه مهریه از اجرای اداره ثبت محلی که عقد نکاح در آنجا واقع شده است اقدام شود و اگر مرد دارای مال باشد از طریق اداره ثبت توقیف و کلیه اقدامات کارشناسی و مزایده انجام می گردد. اگر مرد دارای مال و اموال نباشد اداره ثبت گواهی مبنی بر اینکه مرد دارای مال و اموال نیست و یا مال و اموال وی قابل شناسایی نمی باشد به زن می دهد تا زن از طریق دادگاه جهت مطالبه مهریه اقدام نماید. در حال حاضر نسبت به عدم پرداخت مهریه دستور جلب و حکم زندان صادر می شود اما صدور حکم جلب با سخت گیری قضات همراه است.

در چه شرایطی مهریه به زن تعلق نمی گیرد

برخی از مردم تصور می‌کنند که اگر زن خیانت کند و یا ناشزه باشد مهریه به وی تعلق نخواهد گرفت و مرد معاف از پرداخت صداق به زن خواهد بود. اما برخلاف تصور عموم، درست است که خیانت امری قبیح بوده و رابطه نامشروع جرم محسوب می‌شود اما موجب نمی‌شود که مهریه به زن تعلق نگیرد لیکن مرد می‌تواند از طریق دادسرا در خصوص خیانت همسر خود شکایت نموده و ایشان را محکوم نماید، این شرایط تنها موجب عدم پرداخت نفقه خواهد بود و مهریه در هر شرایطی باید پرداخت شود.

تکلیف مهریه بعد از فوت زن

در صورت فوت زن مهریه ایشان به وراث وی به ارث می‌رسد و وراث می‌توانند آن را از مرد مطالبه نمایند.

تکلیف مهریه بعد از فوت و ورشکستگی شوهر

در صورت فوت مرد و یا ورشکستی وی، با درخواست زن ابتدا مهریه وی به نرخ روز محاسبه و از دارایی و یا ماترک وی حسب مورد کسر شده و سپس طلب و یا سهم الارث به طلبکاران و یا وراث پرداخت می‌شود.

تکلیف مهریه در صورت دوشیزه بودن زن 

قابل ذکر است که اگر زن باکره باشد نصف مهریه به ایشان تعلق خواهد گرفت لیکن اگر مرد در این شرایط پیش از نزدیکی فوت کند، تمام مهریه به زن تعلق می‌گیرد.

شرایط مهریه در ازدواج موقت

بر خلاف عقد دائم که عدم تعیین مهریه اشکالی در آن ایجاد نمی نماید، در ازدواج موقت یا صیغه اگر مهریه مشخص نگردد عقد باطل خواهد بود. در ازدواج موقت اگر زن قبل از اتمام مدت صیغه فوت کند یا شوهر در تمام مدت صیغه با او نزدیکی ننماید مهر ساقط نخواهد شد و زن مستحق کل مهر خواهد بود.

مستثنیات دین در پرداخت مهریه

به موجب ماده 24 قانون نحوه پرداخت محکومیت های مالی مستثنیات دین یعنی اموالی که نمی توان از آن، مبلغ طلب خود را وصول کرد شامل موارد ذیل می باشد:

1- منزل مسکونی که عرفا در شان محکوم علیه در حالت اعسار او باشد.
2- اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
3- آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفا آذوقه ذخیره می شود.
4- کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شان آنها
5- وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران،کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است.
6- تلفن مورد نیاز مدیون
7- مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستاجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شان او نباشد.

باتوجه به ماده 24 قانون مزبور امکان توقیف این اموال جهت مطالبه مهریه وجود نخواهد داشت و در صورت توقیف، زوج می تواند جهت رفع توقیف این اموال اقدام نماید.

دعوای مطالبه مهریه توسط وکلای سامانه دادیاب

سامانه دادیاب به منظور سهولت دسترسی به وکلا و مشاوران حقوقی متخصص تاسیس گردیده است. شما در این سامانه می توانید از بین وکلای متخصص حوزه خانواده، وکیل خانواده مورد نظر خود را با در نظر گرفتن سابقه و حق الوکاله تعرفه شده در قسمت خدمات وکالتی حقوقی، دعاوی خانواده، مطالبه مهریه انتخاب نمایید. شما می‌توانید قبل از انتخاب وکیل پایه یک دادگستری از خدمات مشاوره‌ای استفاده نمایید، به همین دلیل دادیاب برای پرسش و پاسخ حقوقی کاربران بخش مشاوره حقوقی رایگان و همچنین برای سوالات تخصصی کاربران و ارائه راهکار تخصصی وکلا بخش مشاوره حقوقی تلفنی با هزینه به صرفه و مناسب را در نظر گرفته است تا با راهنمایی مشاوران، کاربران بتوانند بهترین وکیل و مسیر درست را انتخاب نمایند. در صورت نیاز کاربران برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد رزومه تحصیلی و کاری وکلا و مشاوران می‌توانند به بخش جستجوی وکیل مراجعه نمایند.
جهت انتخاب وکیل مهریه و مشاور حقوقی خانواده خود وارد لینک‌های زیر شوید:

سوالات متداول در خصوص دعوای مطالبه مهریه

بهترین راه فرار از پرداخت مهریه چیست؟

مهریه یکی از حقوق قانونی و شرعی زن می باشد که در هر شرایطی باید به ایشان پرداخت گردد و راهی برای فرار از پرداخت مهر و طلاق ایشان بدون پرداخت مهریه وجود ندارد لکن اگر شوهر توانایی پرداخت یکجای مهریه را به زن ندارد می تواند دادخواست اعسار مطرح نماید و پس از اثبات این موضوع در دادگاه، مبلغ مهریه به صورت اقساط پرداخت می گردد.

بهترین روش به اجرا گذاشتن مهریه چه می باشد؟

برای به اجرا گذاشتن مهریه (چه شوهر مال داشته باشد چه نداشته باشد) ابتدا باید از طریق اجرای اداره ثبت محلی که عقد در آنجا واقع شده اقدام نمود و در صورت عدم شناسایی مال یا عدم وجود مال، اداره ثبت گواهی مبنی بر این امر به شما می دهد تا جهت مطالبه مهریه از دادگاه اقدام نمایید.

زن از چه اموالی نمی تواند مهریه اش را بردارد؟

زن نمی تواند به موجب قانون مهریه خود را از اموال شوهر که جز مستثنیات دین است مطالبه نماید.(مستثنیات دین در قسمت بالای مقاله درج شده است)

آیا نپرداختن مهریه زندان دارد؟

در صورت مطالبه مهریه از سوی زن و عدم پرداخت آن از سوی شوهر تا میزان 110 سکه دستور جلب صادر می گردد مگر اینکه شوهر توانایی پرداخت مهریه را به صورت یکجا نداشته باشد که باید دادخواست اعسار بدهد.

شرایط گرفتن مهریه در طلاق غیابی چگونه است؟

در حکم طلاق صادره در خصوص تمامی مسائل علی الخصوص مهریه تعیین تکلیف می گردد. بحثی که در این زمان وجود دارد نحوه اجرای حکم صادره در خصوص مهریه است، در چنین شرایطی یا باید مرد اموالی از خود باقی گذاشته باشد تا مهریه قابل مطالبه باشد یا زوج باید پیدا شود.

پیش پرداخت مهریه در دادخواست اعسار چقدر است؟

مبلغ پیش پرداخت و اقساط ماهانه توسط قاضی رسیدگی کننده مشخص می گردد و این موضوع در هر شعبه ای ممکن است متفاوت باشد اما در حال حاضر به دلیل قیمت بالای سکه بین سه تا ده سکه به عنوان پیش پرداخت مرسوم است.

منابع

1) سیدحسین، صفایی و امامی، اسدالله، (1391)، مختصر حقوق خانواده، بنیاد حقوقی میزان
2) کاتوزیان، ناصر( 1391)، قانون مدنی در نظم حقوق کنونی، بنیاد حقوقی میزان
3) ملک زاده، فهیمه، بررسی مهریه در حقوق موضوعه ایران
4) مجله مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان، زمستان 88، شماره22

ویدئو در مورد مهریه